Έχει περάσεις αρκετός καιρός από τότε που έστω και από ανάγκη το καθεστώς τηλεργασίας άρχισε να εφαρμόζεται πιο εκτεταμένα και στη χώρα μας. Ειδικά στο δικό μας χώρο, αυτόν του web hosting, αλλά και της τεχνολογίας γενικότερα τα ποσοστά τηλεργασίας είναι αυξημένα και γίνεται πλέον κατανοητό ότι η εργασία από το σπίτι ήρθε για να μείνει. Γι’ αυτό και είναι κρίσιμο μάθουμε να φροντίζουμε τη ψυχική μας υγεία σε αυτό το νέο remote εργασιακό περιβάλλον.
Ακόμα και για την ίδια την επιχείρηση, το να διασφαλίζεται η ψυχική υγεία ενός εργαζομένου είναι εξίσου σημαντικό με το να πετυχαίνει ο εργαζόμενος αυτός τους στόχους παραγωγικότητάς του βραχυπρόθεσμα. Και λέω βραχυπρόθεσμα γιατί μακροπρόθεσμα ένας εργαζόμενος που βρίσκεται σε καθεστώς μόνιμης πίεσης, με μαθηματική ακρίβεια θα αρχίσει θα φθίνει στους δείκτες παραγωγικότητάς του.
Οι εργαζόμενοι επιλέγουν εργασία από το σπίτι
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που αφορούν τις προτιμήσεις των εργαζομένων. Γενικά φαίνεται να βλέπουν θετικά την προοπτική και τις ανέσεις της τηλεργασίας. Παρακάτω έχουμε κρατήσει μερικά πολύ ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία:
- Μόλις το 19% των ερωτηθέντων δε θέλει να δουλεύει απομακρυσμένα
- 1 στους 3 εργαζομένους δηλώνει διατεθειμένος να αλλάξει την τωρινή του δουλεία με την προοπτική της τηλεργασίας
- 55% των εργαζομένων από απόσταση δήλωσαν ότι θα έψαχναν μία άλλη δουλειά αν τους ζητούνταν να επιστρέψουν στα γραφεία τους.
Ψυχική υγεία και δουλειά από το σπίτι
Κάποιος που βιώνει πολύ θετικά την τηλεργασία μπορεί διαβάζοντας τον τίτλο του άρθρου να αναρωτηθεί: “Μα καλά, εγώ κάθομαι σπίτι μου και έχω ηρεμήσει, ποια ψυχική υγεία μου λέτε;”
Κι όμως!
Πολλοί ήταν οι εργαζόμενοι που από τις πρώτες κιόλας εβδομάδες στην Ελλάδα αντιμετώπισαν απρόσμενες συνέπειες στην υγεία τους.
Και αυτό δεν είναι κάτι καινούριο. Η εργασία από το σπίτι ήταν μία κοινή πρακτική για αρκετές επιχειρήσεις κυρίως τεχνολογίας και κατά βάση στο εξωτερικό.
Μέσα στα χρόνια λοιπόν, έχουμε συναντήσει δύο αιτίες ανησυχίας εν σχέσει με την τηλεργασία: την απομόνωση και το burnout.
Απομόνωση
Οι καθημερινές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ενισχύουν την εσωτερική μας δύναμη και το αίσθημα ότι είμαστε μέλη ενός ευρύτερου συνόλου. Όταν δουλεύεις στο γραφείο έχεις καθημερινά ένα minimum κοινωνικών αλληλεπιδράσεων που μακροπρόθεσμα σε βοηθά να καταπολεμήσεις αισθήματα κοινωνικής απομόνωσης όπως αυτό της μοναξιάς.
Σε μία μεγάλη έρευνα του 2022 από το buffer.com οι remote εργαζόμενοι απάντησαν σε ποσοστό 24% ότι αισθάνονται μοναξιά. 1 στους 4 δηλαδή, δεν το λες και ιδαιτέρως ενθαρρυντικό.
Το αίσθημα της μοναξιάς είναι πιο επικίνδυνο όταν είναι χρόνιο. Οπότε οι άνθρωποι που είναι γενικά λιγότερο κοινωνικοί είναι αυτοί που μπορεί να βιώσουν τις αρνητικές συνέπεις που αναφέραμε παραπάνω.
Burnout (Σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης)
Παρακάτω θα δούμε μερικά ενδαιφέροντυα στατιστικά για το burnout και την τηλεργασία:
- Σε μία έρευνα του 2019 από την εταιρεία Digial Ocean παρουσιάζει ποσοστό 82% των εξ’αποστάσεως εργαζομένων τις Η.Π.Α. που ένιωθαν burnt out.
- Στην ίδια έρευνα το 52% να αναφέρει περισσότερες ώρες δουλειάς σε σχέση με την περίοδο που ήταν στα γραφεία.
- Επίσης, το 53% των εξ’αποστάσεως εργαζομένων δηλώνουν ότι εργάζονται περισσότερες από 40 ώρες την εβδομάδα.
- 45% των remote workers την περίοδο της πανδημίας ένιωθαν ότι δε μπορούν να διαχωρίσουν τη δουλειά από την προσωπική τους ζωή (πχ απαντούν σε emails καθόλη τη διάρκεια της ημέρας)
- 27% των εργαζομένων από απόσταση έχουν δυσκολία στην επικοινωνία με τους συναδέλφους τους
Ειδικά εργαζόμενοι που έρχονται για πρώτη φορά σε καθεστώς τηλεργασίας φαίνεται να νιώθουν την ανάγκη να δουλέουν περισσότερο και γενικά να έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα προσαρμογής στη διοαφορετική καθημερινότητα.
Όλα τα παραπάνω είναι παράγοντες που δρούν αποφασιστικά στο burnout των remote εργαζομένων και έχει αξία αρχικά να το αναγνωρίσουμε για να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε.
Τι μπορείς να κάνεις εσύ γι’αυτό
Το καλό με αυτή την κτάσταση είναι έχει πάρα πολλά όπλα για να την αντιμετωπίσεις και γιατί όχι να βγεις νικητής. Παρακάτω θα δούμε μερικά tips για να ξεφύγεις από τη δύσκολη αυτή κατάσταση.
Μίλα με τον εργοδότη σου!
Μία ανθρώπινη κουβέντα με τον εργοδότη σου μπορεί ενδεχομένως και να λύσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα. Πολύ πιθανό να βρείτε μία λύση από κοινού. Μιλάμε για ένα μεταβατικό στάδιο σήμερα και αρκετές εταιρείες δεν είχαν την τεχνογνωσία να προχωρήσουν σε ολοκληρωμένη μεταφορά των εργασιακών καθηκόντων σε δουλεία από το σπίτι. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα αυτό ήταν σχεδόν αδύνατο. Για παράδειγμά ενώ εμείς στην Pointer είχαμε την “άνεση” να μεταφέρουμε τη δουλειά μας σε 100% remote περιβάλλον μέσα σε μερικές ημέρες, υπάρχουν κλάδοι και επιχειρήσεις που δε μπορούσαν εκ των πραγμάτων να το κάνουν αυτό. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί κατά τη διαδικασία αυτή να έχουν γίνει διάφορες αδικίες στον καταμερισμό και τον τρόπο υλοποίησης της δουλείας, αδικίες που μπορεί πλέον να έχουν γίνει κανονικότητα.
Ακόμα και αν δε νιώθεις άνετα να μιλήσεις με τον εργοδότη σου, μίλα σε κάποιο συνάδελφο ή σε κάποιον ανώτερο σου.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα βγεις ωφελημένος.
Δώσε προτεραιότητα στην ψυχική σου ηρεμία
Ίσως να μοιάζει αυτονόνητο αλλά στην πράξη δεν το κάνουμε συχνά. Σε ένα πρόγραμμα γεμάτο ραντεβού, εργασίες και deadlines είναι δύσκολο να μείνεις ήρεμος. Μπορεί να το λές στη θεωρία, στην πράξη όμως αμελείς την φροντίδα της εσωτερικής σου γαλήνης για χάρη μερικών tasks που δε θέλεις να πάνε πίσω.
Οπότε βάλε στο πρόγραμμά σου μόνο όσα αντέχεις και κράτα αρκετές στιγμές μέσα στη μέρα για την προσωπική σου χαλάρωση.
Πρόγραμμα πάνω απ’όλα
Όταν μιλάμε για καλές συνήθειες στο remote work περιβάλλον, αναφερόμαστε στη δημιουργία μιας ρουτίνας την οποία θα ακολουθείς καθημερινά. Γενικά οι ρουτίνες έχουν το θετικό της ενδυνάμωσης της ψυχικής σου υγείας μειώνοντας τον αριθμό των αποφάσεων που χρειάζεται να πάρεις μέσα στη μέρα.
Έτσι δημιουργείς περισσότερο “χώρο¨ για να χρησιμοποιήσεις την ενέργεια σου αποδοτικά. Αν είσαι οργανωμένος και με πλάνο, θα έχεις λιγότερο άγχος. Μπορεί να μην καταφέρεις να κάνεις τα πάντα, θα έχεις όμως τις καταστάσεις υπό έλεγχο.
Το πρόγραμμα σχετίζεται άμεσα με τις προτεραιότητες που πρέπει να βάζεις στις εργασίες σου για να αποφύγεις την ψυχολογική κατάρρευση. Σε αυτό το πλαίσιο έχουμε και την παρακάτω εύστοχη τοποθέτηση από τη CEO της Thrive Global που εξειδικεύεται στα θέματα αυτά:
Όταν μπαίνεις σε αυτή την κατάσταση, το πρώτο πράγμα που εξαφανίζεται είναι η δημιουργικότητά μας και η ικανότητά μας να καινοτομούμε. Θυμήσου: Τα πάντα στην καθημετινότητα μας μπορεί να γίνουν επείγοντα, αλλά δεν έχουν όλα την ίδια επείγουσα ανάγκη. Βάλε προτεραίοτητες.
Arianna Huffington, CEO της Thrive Global
Αξιολόγηση / Feedback / Επιβεβαίωση
Ένας από τους συνήθεις παράγοντες δημιουργίας του άγχους σου είναι η ανασφάλεια σχετικά με την απόδοσή σου. Πιθανώς να φοβάσαι ότι μιας και δεν είσαι εκεί, η δουλειά σου δεν αναγνωρίζεται ή “χάνεις έδαφος” για μία προαγωγή που κυνηγάς. Γι’αυτό και καλό είναι να ζητάς συνεχές feedback από τους συναδέλφους και τους ανωτέρους σου για να παίρνεις την επιβεβάιωση ότι η δουλειά σου αναγνωρίζεται και βαδίζεις στο δρόμο που πρέπει.
Ακόμα και αν ακούσεις άσχημα λόγια, θα πατάς πιο γερά στα πόδια σου, θα έχεις αφήσεις πίσω σου το άγχος για το άγνωστο και θα έχεις τη δυνατότητα να κάνεις ένα πλάνο για να το “γυρίσεις”.
Το feedback σε βοηθάει ακόμη να μην πέφτεις στην παγίδα της τελειομανίας. Δε γίνεται να τα κάνεις όλα άψογα και κάποιες φορές πρέπει να βάζεις νερό στο κρασί σου, γιατί από ένα σημείο και μετά όσο δεν προχωράς μία δουλεία κολλώντας στις λεπτομέρειες τόσο γίνεσαι χερότερος αντί να γίνεις καλύτερος.
Το αίσθημα αυτό της ανασφάλειας μπορεί να σε οδηγήσει και σε περισσότερες ώρες δουλειάς κάτι που δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για αυξημένο εργασιακό άγχος και burnout όπως αναφέραμε και παραπάνω.
Θες άνεση; Άλλαξε το χώρο σου
Η καλή διαχείριση του χώρου στον οποίο δουλεύεις μπορεί να αλλάξει και τη δική σου στάση απένταντι στη δουλειά. Και βέβαια εδώ δε μιλάμε απλά για ένα “άλλαξε παραστάσεις” που ακους συνήθως. Πρέπει να πας ένα βήμα πέρα από αυτό. Ιδανικά εξέτασε καλά το χώρο που δουλεύεις και είτε “μετακόμισε” σε ένα άλλο δωμάτιο είτε διαμόρφωσε το χώρο που δουλεύεις για να τον κάνεις πιο άνετο και λειτουργικό. Πιο συγκεκριμένα:
- Διαχωρισμός: Ιδανικά απομόνωσε έναν χώρο ή ένα ολόκληρο δωμάτιο αν έχεις τη δυνατότητα και αντιμετώπισέ το σαν το γραφείο σου. Τις ώρες της δουλειάς θα είσαι αυστηρά μόνο εκεί, ενώ μετά το τέλος του ωραρίου σου θα αφήνεις το χώρο αυτό.
- Άνεση: Το γραφείο, η καρέκλα, η οθόνη, η βάση αν μιλάμε για laptop, ο φωτισμός του χώρου, και πολλές ακόμη λεπτομέρειες που σχετίζονται με την άνεση σου μπορούν να κάνουν το “make it or brake it” στην καθημερινότητα της δουλειάς σου και να σε κάνουν να αισθάνεσαι άνετα αυξάνοντας την παραγωγικότητά σου
- Διαλείμματα: Όταν κάνεις μία παύση από τη δουλειά είτε για να καθαρίσεις το μυαλό σου από κάποιο task είτε για να φας διάλεξε έναν χώρο που όντως περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου εκτός δουλειάς. Έτσι θα αποφορτίζεσαι πνευματικά πολύ καλύτερα κατά τα διαλείμματα που κάνεις. Φρόντισε τα διαλείμματα αυτά να είναι τακτικά και σύντομα.
Άσκηση και διαλογισμός
Η δουλειά από το σπίτι εκτός από τις κατά μέσο όρο λιγότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, φέρνει και λιγότερη κίνηση. Αυτό κάνει την άσκηση πιο απαραίτητη από όσο ήδη ήταν πριν.
Ακόμη και αν έχεις ήδη κάποιες προγραμμασμένες ημέρες της εβδομάδας στο γυμναστήριο, πάντα αξίζει να ξεκλέβεις μερικά λεπτά της ημέρας για να κάνεις μικρά πακετά γυμναστικής, όπως μερικά σετ κοιλιακών ή ένας σύντομος περίπατος. Σκέψου δημιουργικά και θα βρεις σίγουρα μικρά πραγματάκια με τα οποία μπορέις να βάλεις πιο ενεργά τη γυμναστική στην καθημερινότητά σου.
Σκέψου σοβαρά επίσης να αφιερώσεις χρόνο πριν ή μετά τη δουλειά σου σε διαλογισμό. Απόκτησε αυτή την ευεργετική συνήθεια και σύντομα θα δεις τον εαυτό σου πιο παραγωγικό αλλά και πιο χαρούμενο.
Ζητα τη βοήθεια ενός ειδικού
Να πούμε αρχικά ότι δε χρειάζεται να έχεις κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας για να πάς σε ειδικό. Είναι πολύ σημαντικό να ζητήσεις τη βοήθεια ενός ειδικού ακόμα και για να σε βοηθήσει να καταπολεμήσεις το άγχος σου. Αν το άγχος σου δε, μετατρέπεται συχνά και σε αγχώδεις διατραχές, τότε αυτό είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο. Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να εντοπίσει με ακριβεια τις ρίζες του άγχους σου και να σε κάνει να εξερευνήσεις καλύτερα τον εαυτό σου. Μπορεί να σου προτείνει το έξτρα βήμα όπως ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική ή εναλλακτική θεραπεία και μπορεί να σε βοηθήσει να αναπτύξεις στρατηγικές αποσυμπίεσης και φοντίδας του εαυτού σου.
Υπάρχει καλό άγχος;
Ενώ στο άρθρο μιλάμε για το κακό άγχος, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει και το καλό άγχος, το αποδοτικό, το οφέλιμο.
Αξίζει μία αναφορά στο νόμο του ψυχολόγου Yerkes–Dodson (δες το διάγραμμα παραπάνω) όπου μας εξηγεί πώς το άγχος μέχρι ενός σημείου μπορεί να είναι ευεργετικό για τον άνθρωπο και να συμβάλλει στην απόδοτικότητα του. Μας δείχνει επίσης ότ υπάρχει ένα”ιδανικό σημείο” και πως από ένα επιπεδο άγχους και μετά ξεκινάει η κατάρρευση.
Το stress σε μικρα και λογικά πλαίσια σε βοηθάει να είσαι σε εγρήγορση και να λειτουργείς πιο αποδοτικά. Αν βιώνεις λίγο και περιστασιακό άγχος μην πανικοβάλλεσαι. Το άρθρο αυτό αναφέρεται σε πιο μόνιμες και έντονες καταστάσεις. Το θέμα να ξέρεις ποια είναι τα όρια σου και πότε πρέπει να δράσεις άμεσα για να το περιορίσεις.
Είναι ένα στοίχημα να μπορέσεις να κρατήσεις τις ισορροπίες και να κερδίσεις κάποια από τα οφέλη του μετριασμένου stress, έχοντας το υπό έλεγχο και χωρίς να το αφήσεις να σε καταβάλλει.
Mobbing και στην τηλεργασία;
Τέλος, είναι υποχρέωσή μας να αναφερθούμε και στο Mobbing. Είναι η ψυχολογική παρενόχληση που συμβαίνει μέσα στο χώρο εργασίας και σαν όρος έχει εμφανιστεί στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.
Το παράδοξο είναι ότι ενω κανείς ίσως περίμενε η τηλεργασία να μειώσει σημαντικά τα ποσοστά παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, κάτι τέτοιο δε φαίνεται να συμβαίνει στην πράξη.
Ενώ είναι λίγο νωρίς για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για την Ελλάδα, βλέπουμε την τάση συνέχισης των τοξικών συμπεριφορών στο εξ’ αποστάσεως εργασιακό περιβάλλον. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το στατιστικό του Workplace Bullying Institute (WBI), το οποίο σε έρευνα του 2021 ότι 43% των remote εργαζομένων αναφέρουν ότι έχουν πέσει θύματα παρενόχλησης στη δουλεία με το 50% αυτών να δηλώνει ότι η παρενόχληση έγινε κατά τη διάρκεια των meetings.
Είναι πιθανό τα νούμερα αυτά να σχετίζονται άμεσα με την ευκολία που δίνει η online επικοινωνία και κάνει το bullying ακόμα πιο εύκολη διαδικασία από το να γίνει από κοντά. Είναι πιο εύκολο δηλαδή να παρενοχλήσεις κάποιον με ένα “κακό” email ή μήνυμα στο chat παρά να πας και να το κάνεις από κοντά.
Αυτό λοιπόν είναι το τελευταίο πράγμα που πρέπει να έχεις υπόψη σου. Δεν είναι κάτι καινούριο, υπάρχει από τότε που υπάρχει εργασιακή ζωή, απλά πλέον έχουμε αναπτύξει τους μηχανισμούς για να το επικοινωνήσουμε σωστά. Είναι από τα πράγματα που μπορεί να σου συμβαίνουν και να σε καταβάλλουν χωρίς να το καταλαβαίνεις.
Μάλιστα τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει το πρώτο Ελληνικό Σωματείο για την εργασιακή ειρήνη, το “NO MOBBING at work” στη σελίδα του οποίου μπορείς να ενημερωθείς αναλυτικά για το mobbing και τις διάφορες μορφές παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο.