H Black Friday κάθε Νοέμβριο σηματοδοτεί την ανεπίσημη έναρξη της εποχής των Χριστουγεννιάτικων εκπτώσεων. Σύμφωνα με τους αριθμούς είναι η ημέρα με τη μεγαλύτερη κινητικότητα στην αγορά του λιανεμπορίου. Πώς όμως έχουμε καταλήξει να “τιμούμε” αυτή την ημέρα και ποιο είναι το πραγματικό μεγεθός της;
Γιατί αποκαλούμε την Παρασκευή μαύρη
Σήμερα έχουμε όλοι συνδεδεμένη την ημέρα αυτή με επιθετικές προσφορές, μακριές ουρές και γεμάτες αγορές. Προτού φτάσουμε όμως στις εκπτώσεις έχει ενδφιαφέρον να δούμε πώς ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ο όρος “Black Friday”. Γενικά δημιουργείται μία απορία πώς ένα γεγονός που σήμερα φαντάζει φωτεινό με γεμάτους δρόμους και πολλά ψώνια έχει αυτή την πιο “σκοτεινή” ονομασία. Πάμε να δούμε λοιπόν πότε χρησιμοποιήθηκε αρχικά ο όρος.
Το σκάνδαλο του 1869
Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του όρου είναι το 1869 στις ΗΠΑ. Δύο επενδυτές ο Jay Gould και ο James Fisk στην προσπάθειά τους να κερδοσκοπήσουν άρχισαν να συγκεντρώνουν όσο το δυνατό περισσότερο χρυσό μπορούσαν. Το σχέδιό τους δεν απέδωσε και προκάλεσαν μία μεγάλη αναταραχή στις αγορές με κατακόρυφη πτώση του χρυσού. Εκείνη την ημέρα υπήρχαν πολλοί επενδυτές οι οποίοι καταστράφηκαν οικονομικά. Η ημέρα κορύφωσης αυτού του “mini” crash ήταν Παρασκευή και ονομάστηκε Black Friday. Δεν έχει σχέση με τη σημερινή εκδοχή με τις εκπτώσεις αλλά αποτελεί την πρώτη αναφορά στον όρο αυτού.
Black Friday και η μέρα των Ευχαριστιών στις ΗΠΑ
Στη Βόρεια Αμερική την τελευταία Πέμπτη του Νοεμβρίου (μία ημέρα πριν από τη σημερινή μας Black Friday) γιορτάζεται η ημέρα των Ευχαριστιών. Είναι η μέρα κατά την οποία απονέμονται ευχαριστίες προς στο Δημιουργό για τα αγαθά που συγκεντρώθηκαν με το τέλος της σοδειάς. Η ημέρα αυτή γιορτάζεται με σπιτικές μαζώξεις και πλούσια γιορτινά τραπέζια.
Λέγεται ότι ήταν συνήθης πρακτική των εργαζομένων την Παρασκευή μετά την ημέρα των Ευχαριστιών να δηλώνουν άρρωστοι ή ότι έχουν κάποια έκτακτη υποχρέωση και να λείπουν από τη δουλεία δημιουργώντας ένα μικρό 4ήμερο διακοπών. Έτσι ο όρος “μαύρη” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1961 από κάποιους αστυνομικούς για να περιγράψουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση που δημιουργούνταν την ημέρα αυτή. Αυτή η κατάσταση οδηγούσε σε 12ωρες βάρδιες για τους αστυνομικούς εξ ου και ο χαρακτηρισμός της ως “μαύρη Παρασκευή¨.
Η ιστορία με το μελάνι
Μία κάπως πιο εναλλακτική ιστορία πίσω από το όνομα και έχει να κάνει με τα λογιστικά φύλλα των καταστημάτων. Στο τέλος της ημέρας εκεί αναγράφονταν το αποτέλσμα (κέρδος ή ζημία) της ημέρας. Τις ημέρες που το κατάστημα έβγαζε κέρδος χρησιμοποιούνταν μαύρο μελάνι για την καταγραφή του ενώ όταν είχε ζημία χρησιμοποιούνταν το κόκκινο μελάνι. Εφόσον η τελευταία Παρασκευή του Νοεμβρίου σηματοδοτούσε την άτυπη έναρξη των Χριστουγεννιάτικων εκπτώσεων, συνοδεύονταν από πολύ αυξημένη κινητικότητα στις αγορές και όλα σχεδόν τα καταστήματα κατάφερναν να εμφανίσουν κέρδη στα λογιστικά τους φύλλα και άρα μαύρο μελάνι. Έτσι, μεταξύ τους άρχισαν να αποκαλούν την Παρασκευή αυτή μαύρη κάτι που διαδόθηκε αρκετά και στον απλό κόσμο.
Η σκοτεινή έκδοχή με το “παζάρι” των σκλάβων
Αν και μοιάζει περισσότερο με έναν κακόγουστο μύθο, η συγκεκριμένη εκδοχή έχει αναπαραχθεί αρκετα μέσα στα χρόνια και έχει αξία να την αναφέρουμε. Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, μετά την ημέρα των ευχαριστιών και έχοντας ολοκληρώσει το μάζεμα της σοδειάς, οι αγρότες προσπαθούσαν να “ξεφορτωθούν” τους νέγρους σκλάβους με τους οποίους πραγματοποιούσαν τις αγροτικές δουλειές. Έτσι πουλούσαν μαζικά και σε εξευτελιστικές τιμές τους σκλάβους τους για να μη χρειάζεται να τους ταΐζουν και να τους στεγάζουν. Και κάπως έτσι η Παρασκευή εκείνη φαίνεται να ονομάστηκε “Μαύρη”. Αυτή η εκδοχή εκτός από την απέχθεια που μας προκαλεί λόγω της νοσειρής τότε πραγματικότητας όπου άνθρωποι αντιμετωπίζονταν ως αντικείμενα, συγκεντρώνει ελάχιστες πιθανότητες να είναι ο πραγματικός λόγος που η ημέρα αυτή πήρε την ονομασία της.
Πώς έχει γίνει η πιο δημοφιλής ημέρα εκπτώσεων
Η αγορά την ημέρα αυτή όπως αναφέραμε και παραπάνω είχε μια αυξημένη κίνηση. Έτσι οι καταστηματάρχες με τον καιρό προσπαθούσαν δημιουργήσουν όσο μεγαλύτερο “θόρυβο” μπορούσαν και μοιραία ξεκίνησαν να ρίχνουν τις τιμές. Αρκετοί ήταν αυτοί που άνοιγαν τα μαγαζιά τους με τις εκπτώσεις από το απόγευμα της Πέμπτης προκειμένου να αποκτήσουν προβάδισμα. Πιο συχνή πάντως η περίπτωση να ανοίγουν το πρωί της Παρασκευής με κόσμο να περιμένει έξω σε ουρές προσπαθώντας να μπει εγκαίρως στο μαγαζί και να προλάβει το προϊόν που έχει βάλει στο μάτι.
Παρακάτω θα δούμε τους τρόπους με τους οποίους γιγαντώθηκε η Black Friday και συνχίζει να συντηρείται και να μεγαλώνει χρόνο με το χρόνο.
Η τεχνική του προϊόντος “κράχτη”
Αποτελεί συνήθης πρακτική οι τιμές στα προϊόντα της Black Friday να είναι ως επί πλείστον φυσιολογικές και να υπάρχουν 1-2 προϊόντα τα οποία έχουν πολύ μεγάλες εκπτώσεις που φέρνουν κίνηση στο κατάστημα. Εκεί που ποντάρουν τα καταστήματα είναι ότι μαζί με τα προϊόντα με τις εξωφρενικά χαμηλές πολλές φορές τιμές, οι καταναλωτές θα αγοράσουν και κάτι ακόμα. Αυτό ακριβώς έχει περιγράψει πολύ γλαφυρά ο CEO της Target:
Αυτό που έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι τι βρίσκεται στο καλάθι (αγορών). Βλέπεις καταναλωτές που ξέρεις ότι ήρθαν για ένα συγκεκριμένο προϊόν αλλά τελικά περνούν το χρόνο τους στο κατάστημα ψωνίζοντας και από άλλες κατηγορίες, κάτι πολύ σημαντικό. Ο Φόβος μας εδώ είναι να βλέπουμε καλάθια με ένα μόνο προϊόν.
Brian Cornell, CEO της Target Corporation
Εκτός βέβαια από το ποντάρισμα για γεμάτα καλάθια, το προϊόν κράχτης βοηθάει και στη δημιουργία buzz και μαζικότητας όπως θα ανανλύσουμε και παρακάτω.
Η ψυχολογία της μάζας και ο φόβος απώλειας
Μία πολύ μεγάλη αλήθεια πίσω από τις “μόδες” στην αγορά είναι αυτή που μας διδάσκει η ψυχολογία των μαζών. Η Black Friday δε θα μπορούσε φυσικά να αποτελεί εξαίρεση. Η σειρά έχεις ως εξής: Τα καταστήματα τοποθετούν μεγάλες προσφορές, τις υπερπροβάλλουν με διαφημίσεις και ο κόσμος “τρέχει”. Από τη στιγμή που ο κόσμος ανταποκρίνεται είναι πολύ εύκολο να έρθει και άλλος ο κόσμος που ούτε ενδιαφερεται πραγματικά ούτε έχει δει κάποια διαφήμιση για τη συγκεκριμένη προσφορά.
Η λογική εδώ είναι: “Αφού το θέλουν οι άλλοι το θέλω και γώ“
Αυτή η αντιγραφή της συμπεριφοράς της πλειοψηφίας ενισχύεται από τις ακραίες εικόνες και σκηνικά που συνδέονται με την ημέρα αυτή. Μερικά χαρακτηριστικά σκηνικά που έχουν καταγραφεί:
- Μία κυρία που κάλεσε την αστυνομία επειδή η τηλεόραση που ήθελε πουλήθηκε και δε πρόλαβε να την αγοράσει.
- Μία άλλη έσπρωξε και χτύπησε υπαλλήλους σε κατάστημα για να πάρει ένα μικρό λούτρινο αρκουδάκι.
- Ένα μεγάλο πολυκατάστημα που είχε προαναγγείλει μία εξωφρενική έκπτωση σε iphone είδε πελάτες να κατασκηνώνουν έξω από τις πόρτες από την Τετάρτη βράδυ, δύο (!!!) δηλαδή ημέρες πριν από τη Black Friday.
- Πελάτης σε κουτί τηλεόρασης είχε κολλήσει το αυτοκόλλητο barcode από μία πολύ μικρότερη και οικονομικότερη τηλεόραση με τον ταμία να το καταλαβαίνει και να φωνάζει την ασφάλεια του εμπορικού.
Τέτοια σκηνικά δημιουργούν την αίσθηση ότι υπάρχει κάτι που σίγουρα δεν πρέπει να χάσεις. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την παραπλανητική έκταση των προσφορών (μέσω του προϊόντος κράχτη που αναφέραμε παραπάνω) καλλιεργούν φόβο απώλειας στους καταναλωτές και αυξάνουν το πλήθος των αγορων.
Οι αριθμοί που… λένε την αλήθεια
Ακούμε συχνά ότι οι αριθμοί δε λένε πάντα την αλήθεια. Οι αριθμοί της Black Friday ωστόσο είναι ενδκεικτικοί της κινητηκότητας που επικρεαττεί στην αγορά. Παρακάτω έχουμε ξεχωρίσει μερικά ομολογουμένως εντυπωσιακά στατιστικά για την αγορά της Αμερικής:
- Το 30% του ετήσιου τζίρου στα μαγαζιά λιανικής πώλησης γίνεται στο διάστημα μεταξύ Black Friday μέχρι και το τέλος του έτους. Η Black Friday φυσικά είναι συνήθως η ημέρα με το μεγαλύτερο τζίρο στο δίαστημα αυτό.
- Ο μέσος ενήλικας ξοδεύει περίπου 400$ κατά την περίοδο των Black Friday εκπτώσεων.
- Κατά το διάστημα από την ημέρα των Ευχαριστιών μέχρι και τη Cyber Monday γίνεται το 20% του ετήσιου τζίρου των online πωλήσεων στα ηλεκτρονικά είδη (τηλεοράσεις, κινητά tablets κλπ)
- Η Black Friday αποτελεί την ημέρα του έτους με το μεγαλύτερο αριθμό online πωλήσεων στα ηλεκτρονικά είδη.
- Το 50.4% των γυναικών κάνουν τουλάχιστον μία αγορά κατά την περίοδο του Black Friday
Τα παραπάνω νούμερα εκτός από χαρά σε κάθε έμπορο δημιουργούν και τις προσδοκίες στον κόσμο ότι σε αυτή την ημέρα υπάρχει κάτι που δεν πρέπει να χάσει.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Η Black Friday “φρενίτιδα” αν και χτύπησε ολοσκαιρώς την Αμερική και κάποιες περιοχές της Ευρώπης σε καμία περίπτωση δεν έφτασε στην ακραία της μορφή στην Ελλάδα. Πρώτη χρονιά που είδαμε τα καταστήματα να τη χρησιμοποιούν στο προωθητικό υλικό τους είναι το 2016. Υπήρξαν ουρές και συνωστισμός, υπάρχουν ακόμα και σήμερα μεγάλες εκπτώσεις. Σε καμία περίπτωση ωστόσο δεν είδαμε τις εικόνες με τα αντίσκηνα έξω από τα μαγαζιά ή τα ποδοπατήματα.
Κάθε χρόνο βλέπουμε μία φυσιολογική εκπτωτική περίοδο που πολλοί τη μετατρέπουν σε εβδομάδα εκπτώσεων με προσφορές αντίστοιχες των υπολοίπων περιόδων εκπτώσεων που γίνονται μέσα στο έτος. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου κάποιοι έμποροι που ανεβάζουν ψηλά των πήχη των εκπτώσεων. Περισσότερο όμως αποτελούν μεμονωμένες περιπτώσεις και δε συμβαδίζουν με τη γενικότερη “πιο συντηρητική” τάση των ημερών στη χώρα μας σε σχέση με αυτό που συμβάινει στην Αμερική.
Και εμείς με τη σειρά μας φέτος είπαμε να μπούμε δυναμικά στη Μαύρη Παρασκευή και έχουμε ετοιμάσει κάτι ξεχωριστό. Μπες στη σελίδα της Black Friday 2021 και μην το χάσεις!
